Bugün en önemli konu başlılarından biri işsizlik… Yaşanan ekonomik problemler beraberinde işten çıkarılmaları getirirken, kıdem ve ihbar tazminatı gibi konuları da gündeme taşıdı. İşten çıkarılınca tazminat nasıl alınır? İşçi hakları nelerdir? Kimler kıdem tazminatı alabilir? İşten çıkarılan herkes tazminat hakkına sahip midir? İşte cevapları!
Artan işsizlik ve işten çıkarılmalar herkesin aklına benzer soruları getiriyor. Ancak ne yazık ki pek çok kişi işçi haklarını bilmiyor. İşten çıkarılma durumunda kıdem tazminatı alınabilir mi, işe iade davası ve daha pek çok bakımdan hangi haklara sahip olduğunuzu bilmiyorsanız bu yazıyı siz de sonuna kadar okumalısınız.
Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?
Kıdem tazminatıyla ilgili merak edilen ilk şey kimlerin kıdem tazminatı alabileceği konusu… Eğer işveren ahlak ve iyi niyet kuralları dışında bir nedenden ötürü çalışanı işten çıkarıyorsa kıdem tazminatı ödemekle yükümlü oluyor. Ancak işveren tarafından bu tazminatın ödenebilmesi için çalışanın 1 yıllık kıdem süresini doldurulmuş olması gerekiyor. Eğer çalışan istifa ediyorsa yani kendi isteğiyle işinden ayrılıyorsa kıdem tazminatı hakkı ortadan kalkıyor. Bazı durumlar hariç. Örneğin, askerlik, evlilik ve emeklilik gibi durumlarda da kıdem tazminatı ödenmesi yükümlülüğü bulunuyor.
Çalışanlar emeklilik konusunda yaş dışında diğer kriterleri yerine getirdikleri durumda kendi istekleriyle işten ayrılabiliyorlar. Buna göre, sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayan işçi, yaş koşulu sebebiyle emeklilik hakkını kazanamamış olsa da yasaya göre işinden ayrılabiliyor ve kıdem tazminatı almaya hak kazanabiliyor.
Evlilik sebebiyle işinden ayrılan çalışanlar da kıdem tazminatı hakkından faydalanabiliyor. Kişi çalıştığı kurumda evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinden bu haktan faydalanabiliyor. Aynı şekilde askerlik vazifesi nedeniyle işinden ayrılanlara da işyeri tarafından kıdem tazminatı ödenmesi yükümlülüğü bulunuyor.
İşçiye Ücreti Ödenmezse Ne Olur?
Peki ya kıdem tazminatı ödenmezse ne olur? Böyle bir durumda işçi hangi yollara başvurabilir? Öncelikle iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenlerle feshedilmesinin de kıdem tazminatına hak kazandırdığını belirtelim. Bu konuda en çok işçilik haklarının ödenmemesi ve çalışma koşullarının esaslı şekilde değiştirilmesi sorunları ile karşılaşılıyor. Öncelikle, ücretlerin ödenmemesi, işçi bakımından haklı bir fesih sebebi… Kanuna göre işçinin ücretinin ödenmemesi işçiye bu hakkı veriyor ve ücretin hiç ya da bir kısmının ödenmemiş olması bu konuda önem taşımıyor. Aynı şekilde sigorta primleri yatırılmayan ya da gerçek ücreti üzerinden gösterilmeyen çalışanlar da kıdem tazminatı hakkına sahip oluyor.
Kıdem tazminatının ödenmediğini, geç ya da taksitler halinde ödendiği durumda çalışanın hakları nelerdir sorusunun cevabı ise şu şekilde maddelenebilir:
- Kıdem tazminatının ödenmeyen tutarı işverenden fesih tarihinden itibaren işleyecek en yüksek mevduat faizi ile birlikte tahsil edilebiliyor.
- Kıdem tazminatının taksitlerle ödenmesini çalışanın kabul etme zorunluluğu yok. Ancak, böyle bir durumda son taksit ödeninceye kadar çalışan bu duruma itiraz ederse geç ödenen tazminatın faizi işverenden talep edilebiliyor.
İşçiye Ödenmeye Ücretlerde Zaman Aşımı
İş Kanunu’nun 32. maddesine göre ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıl. Bu da ücretin ödenmediği tarihten itibaren işçilerin 5 yıl içinde dava açabilecekleri anlamına geliyor. İşten çıkartıldıkları tarih itibariyle dava açarlarsa, davanın başladığı tarihten geriye doğru 5 yıl içinde tüm ödenmeyen ücretler talep edilebiliyor. İş Kanunu’nun 18. maddesine göre, işverene çalışırken dava açmak işten çıkarma için bir sebep değil. Bu sebeple işsiz kalınması durumunda açılan işe iade davası kesin olarak kazanılıyor.
İşten Haklı Ayrılma Nedenleri
İşçinin tazminat hakkına sahip olabilmesi için bazı haklı ayılma nedenleri bulunuyor. Bu nedenler olmadan kıdem tazminatına hak kazanmak mümkün olmuyor. İşte o nedenler:
- Maaşının ödenmemesi, sigorta primlerinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi
- Askerlik vazifesi nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalması
- Evlilik nedeniyle işten ayrılması
- İş yapamaz duruma gelecek şekilde yaşanan sağlık sorunlarından ötürü işinden ayrılmayı talep etmesi
- Yaşlılık aylığı, toptan ödeme almak için işten ayrılmak istemek
- İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı şekilde davranması ve çalışanlarına mobbing (iş yerinde psikolojik şiddet) uygulaması
- İşçinin ölümü nedeniyle kıdem tazminatı ödenmesi
İhbar Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatının yanı sıra işçi hakları söz konusu olduğunda kafa karıştıran konulardan biri de ihbar tazminatı oluyor. İhbar tazminatı İş Kanunu içindeki önemli maddeler arasında yer alıyor. 4847 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre iş sözleşmesini feshetmek isteyen işçi bu isteğini yazılı olarak ve bildirim süresi içerisinde yer alarak işverene iletmeli. Buna “ihbar süresi” deniliyor. Bu gibi bir durumda işverenin işçiye ihbar tazminatı ödemesi gerektiğini hatırlatalım. Ancak, istifa eden işçi, ihbar süresinden önce işverene işten ayrılmak istediğini bildirmemişse, bu defa işçinin işverene ihbar tazminatı ödemesi gerekiyor.
Hangi Durumlarda İhbar Tazminatı Ödenir?
Oldukça tartışmalı bir konu olan ihbar tazminatı, her durumda ödenmemektedir. İş sözleşmelerinin fesih süreleri İş Kanunu’nca belirlenmiş durumdadır. Buna göre;
- İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından iki hafta sonra,
- İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından dört hafta sonra,
- İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından altı hafta sonra,
- İşi üç yıldan daha fazla sürmüş işçi için bildirimin yapılmasından sekiz hafta sonra sözleşme feshedilmiş sayılıyor.
Diğer Yazılarımız:
Özel Okul Öğretmenlerinin Kıdem Tazminatı Hakkı ve Şartları Nelerdir?
İşten Çıkarılınca Tazminat Nasıl Alınır?
Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma Tazminatı Nedir? Nasıl Alınır?