İşe iade davası, işverenin haksız fesih yaptığı durumlarda açılır. Geçerli bir sebebe dayanmayan keyfi denebilecek bu uygulama ile işten çıkartılan çalışanın işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır. İş kanununda yer alan düzenleme ile bir takım koşullara bağlı olarak işçiler için işe iade davası açma hakkı tanımıştır.
İş Kanunu’nun 18/1. maddesinde;
‘’Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.(Ek cümle: 6552 – 10.9.2014 / m.2) “Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.”
İş akdinin geçerli bir sebebe dayanmaksızın feshedilemeyeceği belirtilmektedir. Uyuşmazlık durumunda işçinin işe iade davası açmasının önünde bir engel bulunmamaktadır.
İşe İade Davası Hangi Şartlarda Açılabilir?
Borçlar kanunu ve deniz iş kanunu esasınca çalışan işçilerin işe iade davası açma hakkı yoktur. 1.iş kanunu ve basın iş kanununa bağlı olarak çalışmak gerekmektedir.
İşçinin 6 Aydan Az Olmayan Kıdeminin Bulunması
Yeni iş kanununda yer alan 18/1 madde gereğince işçinin iş yerinde minimum 6 ay kıdeme sahip olması işe iade davası açabilmesi için ihtiyaç duyduğu bir başka dayanaktır. Maden işçileri 6 aydan daha az kıdeme sahip olsalar dahi işe iade davası açabilirler. İşçinin bir iş yerinde geçirdiği deneme süresi toplam kıdem süresine eklenerek kıdem belirlemesi yapılır. Bu nedenle 2 aylık deneme süresini tamamladıktan sonra 4 ay daha çalışan bir işçi işe iade davası açabilmektedir.
İş sözleşmesinin belirsiz süreli olduğu durumlar
İşe iade davası açabilmek için iş sözleşmesi belirsiz süreli olarak yapılmış olmalıdır. Fakat pratikte belirsiz iş sözleşmesi ile çalışan ama kağıt üzerinde belirli iş sözleşmesi ile çalışanlar da işe iade davası açabilir. Bu sözleşme dikkate alınmaz.
İş sözleşmenin İş veren tarafınca geçerli hükümler olmaksızın feshedilmesi
İşe iade davası, söz konusu olduğunda aranan ilk koşul; İşverenin iş akdini feshetmiş olmasıdır. Çalışanlar istifa ettikleri durumlarda ve haklı fesih uygulandığı durumlarda yine anlaşmalı ayrılık durumlarında işe iade davası açamaz. İşverene karşı açılacak işe iade davasında işverenin sadece haksız fesih yaptığı durumlarda dava açılabilir.
Geçerli Fesih Sebepleri, Konusunda uygulanan hükümler genellikle;
- Yıl içinde sürekli rapor alma
- Performans düşüklüğü
- Davranışlarda ki bozukluklar
- Bölüm ya da işletmenin kapatılması
- Ekonomik nedenler
Gösterilerek fesih yapılabilir. Fakat fesihten başka bir yol kalmadığı durumlarda uygulanabilir. Örneğin departmanı kapatmaya yönelik fesih gerçekleştikten sonra söz konusu departman kapatılmazsa işe iade davası açılabilir.
Fesih sonrasında yapılan feshin haklılığını ispat etmek iş verenin sorumluluğudur. İş veren tarafından somut açıklamalar ile feshin haklı sebeplere dayandığı kanıtlanmalıdır. En sık uygulanan fesih sebeplerinden biri de performans düşüklüğüdür.
Performans düşüklüğüne bağlı iş akdinin feshi söz konusu olduğunda iş verenin öncelikle yüksek mahkemeye performans standartları hakkında kapsamlı bir belge sunması gerekmektedir. Örneğin Proses saati ile belirli bir işi bir işçi 10 dakika da yapıyorken diğer işçi 30 dakika da yapıyorsa bu performans düşüklüğünü kanıtlamaz.
Proses saatinin bilir kişi tarafından kabul görmesi gerekir. Performans hedefinin gerçekçilikten uzak olmayan kabul görür bir niteliğe sahip olması gerekmektedir. Bu örnekte olduğu gibi söz konusu durumda ispat iş verenin görevidir. İş akdi feshedilirken sadece performans düşüklüğü yazan belge geçersiz kabul edilir. Performans düşüklüğünü açıklayan ek metin gereklidir.
İşveren vekili ve yardımcısı olmamak
İş veren vekilleri işe iade davası açamaz. Örneğin müdür, genel müdür ve tüm müdür yardımcıları iş güvenliği kapsamı ile çalışmazlar. Bu nedenle işe iade davası açmaları söz konusu değildir. İşçi almak ve çıkarma yetkisini elinde bulunduran iş veren vekilinin de işe iade davası açmaya hakkı yoktur.
İşe iade davası açmak için yasal süre
İşe iade davası, işçinin bildirimi almasından maksimum 1 ay sonra dava açmaya olanak sağlar. İş akdinin feshi somut ve hangi sebeplerle gerçekleştiğinin açıkça yazılması gerekmektedir. Yazılı olarak yapılmayan bildirimler geçersizdir. Şartlara uyulmadan yapılan fesihler geçersiz sayılır. Mahkeme bu durumda işçinin işe iadesine hükmetmektedir. Eğer iş akdinin feshi performansa bağlı olarak yapılıyorsa mutlaka öncesinde işçinin savunmasının alınması gerekir. Aksi taktirde fesih geçersiz sayılacaktır.
İşe iade davasında kararlar
Yukarıda ki şartlarda bir durum içinde kalan işçilerin işe iade davası açmaya hakkı varken, gerçekten haklı sebeplerle işten çıkartılan işçilerin dava açmaya hakkı olsa da kazanma ihtimalleri yoktur. Her yargılamada iddia eden iddiasını kanıtlamakla yükümlü olsa da işe iade davalarında lehte ve alehte tüm ispatları iş veren yapmakla yükümlüdür.
İşçi işe iade davasını kazandığında işçinin işe iadesi söz konusu olurken, ayrıca boşta geçen zamanlarında ücretleri işçiye ödenmelidir. Eğer iş veren mahkeme kararına rağmen işçinin işe iadesini kabul etmezse;
- İşe iade tazminatını
- Kıdem tazminatını
- İhbar tazminatını
- İş güvencesi tazminatını
Ödemekle yükümlüdür.
İşe İade Kararı Alınan Dava Sonunda İşçinin İzleyeceği Yol
İşe iade kararının çıktığı bir dava sonucunda işçiyi çok kritik bir süreç beklemektedir. 10 iş günü içinde iş verene yazılı olarak başvurmalı ve iadesinin yapılmasını talep etmelidir. İşçinin işe başvurduğu tarihten sonra iş verene 1 aylık yasal süre tanınır ve işçiyi kabul etmesi için beklenir. İş verenin işçiyi başlatıp başlatmamasına ilişkin hakkı bulunmaktadır. Fakat başlatmamayı seçerse işçinin tüm kanuni haklarını ödemekle yükümlüdür.
Eğer iş veren işçinin işe iadesini kabul ederse; İşçinin işsiz geçirdiği sürenin maksimum 4 ayını iş veren ödemekle yükümlüdür. Ayrıca işçinin diğer sosyal haklarını da ödemelidir. Diğer haklar yine boşta geçen sürenin 4 ayını kapsayacak şekilde ödenmektedir.
İşe İade Davası Ne kadar Sürer?
İşe iade davaları, çalışanların haklarını ve yaşamlarını koruyabilmeleri için süratle tamamlanan davalar arasında yer alır. İşe iade davalarında açılan davanın 2 ay da sonuçlandırılması gerekmektedir.
Ayrıca taraflar temyize gidecekse bu sürecin de 1 ay içinde karara bağlanması gerekmektedir. Mahkemelerden kaynaklanan yoğunluk nedeniyle pratikte bu sürelere uymak pek mümkün değildir. Araştırılması gereken konuların yoğunluğu, dilekçe ve evrak talepleri gibi davanın seyrini etkileyen unsurlara bağlı olarak dava süreci 6 ayı bulabilmektedir.
İşe iade Davası Hangi Mahkemeye Açılır?
İşe iade davası, iş mahkemelerinin yetkili olduğu davalardır. Davanın açılacağı adres, dava edilecek iş yerine en yakın ve yetkili iş mahkemesi olmalıdır. Her yerde iş mahkemesi bulunmamasına bağlı olarak işe iade davaları asliye hukuk mahkemelerine açılabilir.
Taşeron İşçilerde İşe İade Davası Açılır mı?
Taşeron işçi, yada daimi işçi olarak sınıflandırmak iş hukukuna uygun değildir. Taşeron işçiler bir kurumda dışarıdan hizmet sunan fakat başka bir kuruma düzenli olarak çalışan işçilerdir. Bu nedenle iş hukuku ve iş güvencesi kanunları ile koruma altındadırlar. İşten çıkarıldığı kendisine tebliğ edilen taşeron işçi tebliğden 1 ay geç kalmamak koşulu ile dava açabilir.
Taşeron işçi sisteminde en sık yaşanan sorunlardan biri de davanın asıl iş verene mi yoksa taşeron firmaya mı açacağı yönündedir. Muvazaa iddiasına bağlı olarak açılan dava asıl iş verene açılmış olur. İşe iade hükmü çıktığında asıl işveren işçiyi işe iade etmekle görevlidir. Eğer iadeyi kabul etmiyorsa tazminat ve diğer haklarını asıl iş veren ödemekle yükümlüdür.
İşe İade davası açılacak iş yerinin nitelikleri
İşe iade davası açılacak iş yerlerinde en çok gözden kaçırılan detay; İş yerinde çalışan personelin en az 30 kişi olmasıdır. Eğer aynı iş verene ait 2 farklı iş yerinde çalışan toplam işçi sayısı 30 kişiye ulaşıyorsa firma ismi farklı olsa dahi işe iade davası açılabilir. Fakat bir iş yerinde 29 kişi çalışıyorsa işten çıkartılan personel tüm yasal haklarını alabilirken, işe iade davası açma hakkı elde edemez.
Bir iş verenin iki farklı sektörde işletmesi varsa ve iki farklı işletme de toplam çalışan sayısı 30 kişiden fazlaysa ama işletmeler tek başlarına 30 kişiden azsa, işe iade davası açılamaz. Bu nokta da aranan temel nitelik iş verenin aynı sektörde farklı şirket isimleri ile çalışıp çalışmadığıdır.
Her işçinin durumu kendi özelinde birbirinden farklılık gösterir. İş feshi size tebliğ edildiğinde mutlaka hukuki yardım almanız ve avukat ile durumu incelemeniz büyük kayıplar yaşamanızı engelleyecektir.
İşe iade davası ile ilgili detaylı bilgi almak için İş Hukuku Avukatı sayfamıza gözatın.
Diğer Yazılarımız: